Rhapsody for piano and strings

15'

Stichting Keys to Music

Daria van den Bercken en Britten Sinfonia.

14 april 2023, Milton Court Concert Hall, Londen.

Terwijl ik mijn Rhapsody voor piano en strijkers schreef, wilde ik iets speels, energiek, groovy, schaamteloos en leuks creëren. Iets dat een beetje zou aanvoelen als het luisteren naar een kinderavonturenverhaal, hoewel ik geen echt verhaal in gedachten had. Jaren geleden schreef ik drie muzikale sprookjes voor soloviool en piano. Oorspronkelijk was ik van plan er vier te schrijven, maar de laatste is er nooit gekomen. Het muzikale thema van het vierde sprookje bleef echter al die jaren bij me, wachtend om ontwikkeld te worden en ik besloot dat uiteindelijk te doen. Een andere belangrijke inspiratiebron is Bach. Toen Daria me benaderde om een nieuwe compositie te schrijven, was het startpunt Bachs Brandenburgse Concert nr. 5 (BWV 1050.2). Ik luisterde er veel naar en het inspireerde me zeker, maar ik raakte ook gegrepen door zijn d mineurconcert (BWV 1052) met zijn meedogenloze tempo, continue energie en sterke ritmische componenten. In de Rhapsody hoopte ik deze drive te echoën. Ik heb uitgebreid gebruik gemaakt van de 12/8 maat (soms 6/4), die kan worden onderverdeeld in groepen van vier of drie, wat zorgt voor groovy poly-pulsen en ook wat speelse poly-pulse polyfone passages (probeer dat maar eens heel snel te zeggen!). Ik vond een prachtig voorbeeld van deze techniek in een fuga in d mineur uit Bachs Wohltemperierte Klavier nr. 2. Maar Bach was niet de enige inspiratiebron. Omdat de structuur van het stuk op een reis lijkt, kon ik putten uit verschillende muzikale talen om een verscheidenheid aan kleuren en sferen te creëren. In het stuk speelt de piano vaak de rol van de protagonist - variërend in stemming van dapper en brutaal tot dromerig naïef of hopeloos romantisch - maar op andere momenten vertellen de strijkers hun eigen verhaal of nemen ze het zelfs helemaal over.

TROUW: Mathilde Wantenaar schreef een heerlijk levenslustig stuk voor Free the Piano Biënnale.

Het nieuwe pianoconcert van Mathilde Wantenaar, geïnspireerd op Bach, ging zondag in wereldpremière in Londen en beleefde hier zijn eerste uitvoering in Nederland. Wat een heerlijk stuk is dit, met een fantastisch beginthema dat zich losmaakt uit een ritmische riedel toonsherhalingen op de piano. Het thema zong al jaren in Wantenaars hoofd rond, wachtend om een keer ingezet te worden. Het dartelt geweldig het stuk binnen en keert vaak als een oorwurmerig pop-up-motief in allerlei gedaanten terug gedurende de compositie.

‘Mijn levenslustige Rhapsody wil er helemaal voor gaan’

Wantenaar schreef een stuk dat heerlijk niet van deze tijd is, en teruggrijpt op een onbekommerde tijd toen drieklanken en welluidende harmonieën nog niet overboord waren gegooid. Het is met groot vakmanschap geschreven, kraakhelder van opbouw en barstend van puur speelplezier. Het heeft de drive van collega-componist Joey Roukens, is iets minder ruig, maar net zo opzwepend. Zoals Wantenaar het vooraf tijdens een praatje met Van den Bercken al zei: “Mijn levenslustige Rhapsody wil er helemaal voor gaan”. Na ruim een kwartier eindigde het stuk in dezelfde ritmische riedel van de piano. Van den Bercken en Britten Sinfonia maakten er een echte belevenis van.

Wantenaars Rhapsody figureert ook in Listen First, een 3D-Muziekinstallatie in een koepeltent, die gratis te bezoeken is. Op kousenvoeten kom je er binnen, de tent is roze uitgelicht. Je kunt er rondlopen of gaan liggen op de zachte ondergrond. Al lopend, als het ware ín de compositie, ontdek je steeds andere facetten van de muziek van Wantenaar waarvan fragmenten klinken. Nu eens is de piano dichtbij, dan weer een altviool of een cello. Je kiest zelf. Mooi.

Peter van der Lint, Trouw, 20 April 2023.

---

DE VOLKSKRANT: Op de Piano Biënnale blijkt Mathilde Wantenaars Rhapsody for Piano and Strings een zonnig, speels stuk.

Voor de tweede editie, tot en met zondag, waren markante klaviertypen uit de halve wereld naar Arnhem en Nijmegen gehaald.

Pech was dat, in 2021. Liepen Arnhem en Nijmegen zich warm voor een nieuwe Piano Biënnale, verdreef het coronavirus de eerste editie naar internet. Woensdag snapte je de opluchting van pianist Daria van den Bercken, de oprichter en artistiek leider. Voor de tweede editie, tot en met zondag, haalt ze markante klaviertypen uit de halve wereld naar Oost-Nederland.

Free the Piano, luidde de kreet van het openingsconcert. Er viel wat voor te zeggen om af te trappen met het Vijfde Brandenburgs Concert van Bach. Weliswaar schreef hij het stuk voor klavecimbel en klein orkest, maar de waanzinnige, niet eerder vertoonde solo die opduikt, kun je uitleggen in emancipatoire termen.

Helaas, wat klonk het correct. Terwijl de solist, de Iraanse Amerikaan Mahan Esfahani, zichzelf toch graag afschildert als het enfant terrible van het klavecimbelvak. Esfahani’s Bach ratelde virtuoos, maar het verhaal van een spectaculaire bevrijding ontbrak.

Als Mathilde Wantenaar de piano ergens van wilde verlossen, dan moeten het de kluisters van het modernisme zijn. Haar Rhapsody for Piano and Strings kreeg vorige week in Londen zijn wereldpremière. In de Nijmeegse concertzaal De Vereeniging bleek het een zonnig, speels stuk dat zich ontvouwde als een lentedag.

Wantenaar bouwde een hechte constructie, met repeterende tonen, hoofd- en nevenmotieven. Rachmaninov waaide voorbij, Bach dook op. Mooi hoe de piano soms versmolt met de Engelse strijkers van Britten Sinfonia. Het leven was goed, onder de vingers van Daria van den Bercken. Maar bij Free the Piano verwacht je toch eerder iets revolutionairs. 

Guido van Oorschot, 20 April, 2023.

---

NRC: Piano Biënnale geslaagd van start met nieuw pianoconcert Wantenaar.

Woensdag ging in Nijmegen de eerste échte Piano Biënnale van start. In coronatijd was er ook al een online editie, maar nu is er in Arnhem en Nijmegen vijf dagen lang volop live pianomuziek in gevulde zalen. En gevuld wás de knus ingerichte Vereeniging. Ook lag de gemiddelde leeftijd een stuk lager dan vaak het geval is bij klassieke concerten. De Piano Biënnale is het geesteskind van pianist Daria van den Bercken, die als stralende gastvrouw overal aanwezig was en bovendien geweldig soleerde in het nieuwe pianoconcert van Mathilde Wantenaar.

Het openingsconcert Free the piano toonde meteen de ambitie van het festival om buiten de hokjes te denken. Behalve Wantenaar speelde Britten Sinfonia namelijk ook het vijfde Brandenburgs Concert van Bach, dat niet voor piano maar voor klavecimbel gecomponeerd is. In Bachs werk, legde Van den Bercken vanaf het podium uit, zijn we getuige van de geboorte van het klavier als solo-instrument. Zo stonden het allereerste en het allernieuwste pianoconcert deze avond dus tegenover elkaar.

Klavecinist Mahan Esfahani maakte dat eens te meer duidelijk met zijn uitzinnige solocadens: het klavecimbel brak hier uit zijn begeleidingsrol en stoomde meteen op door eeuwen muziekgeschiedenis, met wervelende notenstormen en beukende ritmes. Esfahani’s lepe blikken de zaal in lieten geen misverstand bestaan over het muziekhistorische gewicht van het moment. Daarna was het langzame deel, een trio met fluitist Thomas Hancox en violist Thomas Gould, bloedstollend mooi.

Het nieuwe werk van Wantenaar beleefde vorige week zijn wereldpremière in het Barbican Centre in Londen, wat nog maar eens onderstreept. Met haar Rhapsody for piano and strings schreef Wantenaar een energiek en opgewekt werk dat barstte van dadendrang. Na het hamerende motief op één noot waarmee solist Van den Bercken de dans opende, volgde het hoofdthema, een breed gebaar van zwierige akkoorden, gevolgd door een stuwend ritme op de grondtoon. Daartegenover stonden ritmisch vrije piano-overpeinzingen. Het werk wisselde telkens tussen die beide sporen, in een kleurrijke, romantische, soms tegen de neoklassiek aan schurkende fantasiemuziek, die ritmisch en harmonisch geraffineerd genoeg was om van begin tot eind te boeien.

Een erg goed idee van de Piano Biënnale is de ‘3D-muziekvoorstelling’ Listen First , waarin je het werk van Wantenaar voorafgaand (of na afloop) van de première kon beluisteren. En niet zomaar beluisteren: op kousenvoeten werd je een pastelroze koepel binnengeleid, met een matrasvloer en luidsprekers rondom. Het klonk alsof je midden in het ensemble stond. Je kon gaan liggen, maar ook rondlopen en zo je perceptie van de muziek beïnvloeden: dichter bij de piano, dichter bij de celli. Hoe vaker je luistert, hoe meer je hoort, en zeker bij nieuwe muziek is dat een grote meerwaarde. Op de website kun je een tijdslot reserveren voor Listen First , zondagochtend is er vrije inloop.

Joep Stapel, NRC Handelsblad, 20 April 2023.